Στοιχεία για τον άγιο Ιωάννη αντλούμε από τα Ιερά Ευαγγέλια. (Μτ. γ΄ 1-17, ια΄ 2-15, ιδ΄ 1-12, Μρ. α΄ 1-11, στ΄ 14-29, Λκ. α΄ 5-25, 39-45, 57-80, γ΄ 1-20, ε΄ 27-39, ζ΄ 18-30, Ιν. γ΄ 22-36).

Ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, σύμφωνα με τον Κύριο, ήταν ο «μείζων εν γεννητοίς γυναικών προφήτης» (Μτ. ια΄ 11, Λκ. ζ΄ 28), γεννήθηκε από τον ιερέα Ζαχαρία και την Ελισάβετ. Ο Ζαχαρίας κατά την εφημερία του στο Ναό, την ώρα του θυμιάματος, είδε τον αρχάγγελο Γαβριήλ που του είπε ότι η Ελισάβετ θα γεννήσει και θα ονομαστεί το παιδί αυτό Ιωάννης. Στη δυσπιστία του Ζαχαρία λόγω της προκεχωρημένης ηλικίας του και της στειρότητας της Ελισάβετ, ο άγγελος του έδωσε σημείο το να μη μπορεί ο Ζαχαρίας να μιλήσει μέχρι να πραγματοποιηθεί το γεγονός. Πράγματι, μετά από την εφημερία του η Ελισάβετ έμεινε έγκυος, και γέννησε τον Ιωάννη. Τότε μίλησε και πάλι ο Ζαχαρίας, δοξάζοντας το Θεό (η γνωστή ωδή του Ζαχαρία, Λκ. α΄67-80) και προφητεύοντας το ρόλο του νεογεννήτου στην προετοιμασία του ερχομού του Μεσσία (Λκ. α΄). Έζησε κυρίως στην έρημο του Ιορδάνη, όπου ασκήτευε (δεν ανήκε στην αίρεση των Εσσαίων) και προετοίμαζε τους ανθρώπους για τον ερχομό του Κυρίου, κηρύσσοντας μετάνοια και βαπτίζοντας. Αξιώθηκε μάλιστα να βαπτίσει τον Χριστό. Την περίοδο εκείνη, τετράρχης στην Ιουδαία ήταν ο Ηρώδης Αντύπας, ο οποίος είχε παντρευτεί τη γυναίκα του αδελφού του, Φιλίππου, την Ηρωδιάδα. Ο Ιωάννης έλεγχε τον άρχοντα για την παράνομη αυτή σχέση του και γι΄ αυτό ο Ηρώδης, παρακινούμενος από την Ηρωδιάδα, τον συνέλαβε και τον φυλάκισε. Σε κάποια γιορτή για τα γενέθλιά του, ο Ηρώδης μεθυσμένος ζήτησε από την κόρη της Ηρωδιάδας τη Σαλώμη να χορέψει και της υποσχέθηκε ότι θα της προσέφερε ό,τι αυτή του ζητούσε. Τότε η μητέρα της της είπε να ζητήσει ως αντάλλαγμα το κεφάλι του Ιωάννη. Ο Ηρώδης δέχθηκε και διέταξε τον αποκεφαλισμό του Ιωάννη (Μρ. στ΄ 14-29). Το άγιο σώμα του ενταφιάσθηκε με εξαιρετικές τιμές από τους μαθητές του.